Kompensacja u niesłyszących:

Uszkodzenie słuchu powoduje ograniczenie dopływu bodźców akustycznych, a tym samym ograniczenie percepcji poprzez analizator słuchowy. Występujące niekiedy równocześnie z uszkodzeniem słuchu uszkodzenie narządu równowagi ogranicza lub pozbawia osobę niesłyszącą świadomości pozycji ciała w przestrzeni. W takiej sytuacji w ustroju dokonuje się złożony proces kompensacyjny, zmierzający do wyrównania braków, zastąpienia czynności uszkodzonych narządów i przystosowania się do środowiska.

Dziecko niesłyszące nie słyszy głosu matki, jednak widzi ruchy jej ust skierowane do niego. Tak rozpoczyna się pierwsza próba kompensacji percepcyjnej – podniesienia poziomu sprawności narządu wzroku w kierunku analizy wypowiedzi słownych. Doskonaleniu podlega stopniowo cały system percepcji, tworząc zintegrowaną i wzajemnie uwarunkowaną całość. Pozwala to spostrzegać w otoczeniu takie cechy przedmiotów i zjawisk, jakich nie dostrzegają osoby słyszące. Funkcje uszkodzonego narządu słuchu uzupełnia przede wszystkim analizator wzrokowy, ale również kinestetyczny (rozwija się zdolność odczuwania, identyfikacji i wykorzystania zjawisk wibracyjnych). Kompensacja w przypadku uszkodzenia słuchu nigdy nie będzie pełna. Odczytywanie z ust nie będzie w stanie zastąpić słyszenia.

Kompensacja pedagogiczna – polega na świadomym wyrównywaniu zmniejszonych możliwości rozwojowych dziecka z uszkodzonym słuchem. Może ona mieć charakter: monosensoryczny, gdy jedynie rozwija się słuch w drodze specjalnego treningu, lub częściej - polisensoryczny, gdy w procesie rozwijania kompensacji wykorzystuje się także pozostałe zmysły, głównie wzrokowy i kinestetyczny. Kompensacji służą także: aparaty słuchowe, implanty ślimakowe, wzmacniacze elektroakustyczne (pomoc techniczna kompensacji monosensorycznej), a także analizatory mowy, logopedyczne programy komputerowe, budziki świetlno – wibracyjne itp.

Najistotniejszym i najciekawszym elementem kompensacji percepcyjnej występującej u osób z uszkodzeniem słuchu jest wzrokowa i wzrokowo -słuchowa percepcja wypowiedzi słownych, znana powszechnie pod nazwą odczytywania mowy z ust. Zjawisko to polega na kojarzeniu zewnętrznych układów artykulacyjnych poszczególnych głosek z ukształtowanymi u odbiorcy wzorcami tych układów, a w konsekwencji rozumieniu wypowiedzi.

Innym, chociaż mniej wykorzystywanym przykładem kompensacji percepcyjnej jest zastępowanie odbioru silnych wrażeń słuchowych, głównie o charakterze impulsywnym, odbiorem kinestetycznym poprzez odczuwanie wibracji. Przykładem może tu być odbiór rytmu muzyki przez drgania podłogi w pomieszczeniu, odbiór dźwięków fortepianiu przez położenie rąk na wieku instrumentu itp. Zjawisko to występuje głównie u osób z uszkodzeniem słuchu w stopniu głębokim i może być wspomagane odpowiednimi środkami technicznymi.

Kompensacja w porozumiewaniu się poprzez tworzenie swoistego, manualnego systemu komunikacyjnego – języka migowego. Język migowy, w każdym kraju świata posiada własne słownictwo manualne i własną gramatykę o charakterze pozycyjnym. Stał się przykładem wewnątrzśrodowiskowej kompensacji komunikacyjnej.

Ostatnim zagadnieniem dotyczącym kompensacji jest zastępowanie czynności uszkodzonego narządu równowagi – błędnika i kanałów półkolistych w uchu wewnętrznym. Narząd ten funkcjonuje niezależnie od woli. Uszkodzenie narządu równowagi, dotyczące od 10 do 15 % populacji niesłyszących, zależnie od stopnia i charakteru może powodować u osoby z uszkodzonym słuchem różne odczucia subiektywne. Krańcowym przypadkiem jest całkowita, obustronna utrata świadomości pozycji głowy z przestrzeni. Objawia się w postaci niemożności utrzymania pozycji pionowej, a tym samym świadomego siedzenia, stania i chodzenia. Rolę głównego narządu równowagi, jakim był błędnik i kanały półkoliste, przejmuje narząd wzroku przy współdziałaniu czucia skórnego i mięśniowo – stawowego. Ten narząd zastępczy może jednak funkcjonować jedynie przy dobrym oświetleniu, ponieważ bazuje głównie na wzroku.