W zależności od stopnia utraty wzroku wyróżniamy:

• jednostki niewidome

• jednostki z resztkami wzroku

Przyczyny wad wzroku (trzy główne zespoły czynników etiologicznych):

1. dziedziczne i wrodzone (zniekształcenia, niedorozwój, degeneracja)

2. chorobowe (bakteryjne, alergie o nie zawsze znanym pochodzeniu, wirusowe – różyczka, zatrucia związkami chemicznymi)

3. traumatyczne (perforacje, uciski, uszkodzenia organu wzrokowego lub mózgu)

Orientowanie się w przestrzeni osób niewidomych

Orientacja przestrzenna jest warunkiem samodzielnego i bezpiecznego poruszania się. Wg Dąbrowskiego „kontrola” ciała wobec otoczenia. Szczególne znaczenie dla niewidomego mają doznania dotykowe i akustyczne, przede wszystkim słowo. Jest ono przewodnikiem w orientacji przestrzennej, we wszystkich procesach poznawczych i komunikowaniu się z ludźmi.

Dynamiczne układy strukturalne

Proces kompensacji psychofizjologicznej nazywamy tworzeniem się dynamicznych układów strukturalnych lub funkcjonalnych w skład których wchodzą:

• wrażenia odbierane przez wszystkie pozostałe zmysły niewidomego tj. słuch, dotyk, smak, zmysł kinestezyjny

• procesy wyższej analizy i syntezy korowej tj. myślenie

O możliwościach kompensacyjnych człowieka decyduje nie tylko wrażliwość zmysłowa, ale też sprawność procesów intelektualnych (analiza, synteza, abstrakcja, analogia, wnioskowanie, przewidywanie).

Wyobrażenia surogatywne – są to treści, które ludziom niewidomym są niedostępne, ale są tworzone w psychice niewidomego. Wyróżnia się dwie grupy odnoszące się do:

• stosunki przestrzenne – wyobrażenia przedmiotów niedostępnych dla percepcji:

• bodźce właściwe tj. dotykowe

• bodźce niewłaściwe głównie słuchowe np. wyobrażenia samochodów na podstawie głosu silnika

• światła i barw – powstają tylko na podstawie bodźców niewłaściwych np. porównywanie barwy z instrumentem

Wyobrażenia surogatywne – to psychiczne substytuty pojęć niedostępnych osobom niewidomym. Na ich doskonałość wpływa:

• doświadczenia

• funkcjonowanie intelektualne (im wyższe, tym lepiej opanuje)